Juni 2020 was een maand waarin het soms hard geregend heeft, na een lange periode van droogte in het voorjaar. De media werden ruim gevuld met wateroverlast berichten. De KNMI-radargegevens van deze maand zijn bewerkt met RadarTools om de extreme neerslaggebeurtenissen uit te filteren. De 5-minuten radargegevens van de vroege heranalyse zijn hiervoor gebruikt. Dit artikel presenteert de resultaten van dit onderzoek.
Onderwerpen:
– Extreme neerslag op Nederland
– Extreme neerslagperioden in juni 2020
– Extreme neerslag op bebouwd oppervlak per gemeente
– Extreme neerslag maximum per tijdvak per gemeente
Radar(neerslag)gegevens KNMI
De radargegevens worden op 4 momenten geanalyseerd:
– actueel, voor operationele doeleinden, RTcor = near real time,
– na een dag, vroege heranalyse, REcor = early reanalysis);
– na 2-3 weken, definitieve heranalyse, RFcor = final reanalysis;
– na ruim een maand, MFBS klimatologische set sinds 2008.
Bij de actuele analyse worden de radargegevens van Den Helder en Herwijnen afgestemd op de ruim 30 automatische 10-minuten KNMI-grondstations.
Bij de vroege heranalyse wordt deze afstemming uitgebreid met de op dat moment beschikbare registraties van de de ruim 300 handregenmeters (dagsommen) en op de gegevens van buitenlandse radarstations en regenmeters in Duitsland en België. De gegevens van de beheerders van de handregenmeters komt vaak met enige vertraging.
Bij de definitieve heranalyse wordt aanvullende gebruik gemaakt van de gevalideerde gegevens van alle handregenmeters, sinds 2019.
De traditionele analyse van de radargegevens geeft de klimatologische set van 5-minutenneerslagsommen op een grid van 1 km, die zijn gecorrigeerd met gevalideerde en complete data van beide KNMI-regenmeternetwerken, sinds 2007.
Weer Informatie Water Beheer (WIWB)
In het WIWB project heeft het Waterschapshuis namens alle Waterschappen met een bijdrage van Rijkswaterstaat en STOWA aan het KNMI opdracht gegeven het Internationaal Radar Composiet (IRC) te ontwikkelen. De resultaten van dit onderzoek zijn door het KNMI geïmplementeerd in 3 nieuwe (sterk) verbeterde radarproducten: de actuele (rtcor), vroege (recor) en definitieve (rfcor) heranalyse. Dit onderzoek is eind 2018 gestart en loopt tot 2021.
Dit artikel is gebaseerd op de radargegevens die binnen een dag na registratie beschikbaar zijn, de vroege heranalyse. Op het moment dat de resultaten van de definitieve heranalyse bekend zijn gaan we deze ernaast leggen.
Definitie van een extreme neerslaggebeurtenis
– De extreme neerslaggebeurtenissen worden bepaald per gemeente. In een extreme gebeurtenis is in minimaal 1 tijdvak per km2 radarvak de filterdrempelwaarde van de geregistreerde neerslag overschreden.
– De filterdrempelwaarden zijn: 15 mm in 15 minuten, 20 mm in 30 minuten, 30 mm in 60 minuten, 40 mm in 180 minuten, 50 mm in 6 uur, 60 mm in 12 uur en 70 mm in 24 uur.
– De uur-waarden zijn klokuren en de minuten-waarden zijn voortschrijdende totalen per 5 minuten.
– De filtering is beschreven op: https://radartools.nl/radartellingen/filtering-extreme-neerslag/.
In de filtering wordt bijgehouden of de neerslag valt op een bebouwd of onbebouwd radarvak. In de maand juni zijn in 168 Nederlandse gemeenten 375 extreme neerslaggebeurtenissen geregistreerd, 115 van die gebeurtenissen zijn geregistreerd op onbebouwd gebied. (Een radarvak noemen we onbebouwd als het aandeel bebouwing minder is dan 10 %). Totaal zijn er dus 260 extreme neerslaggebeurtenissen op het bebouwd gebied van 168 gemeenten geregistreerd:
Extremen op bebouwd oppervlak van 168 gemeenten
7 keer >70 mm in 24 uur over 15 km2
25 keer >60 mm in 12 uur over 42 km2
57 keer >50 mm in 6 uur over 189 km2
103 keer >40 mm in 180 min. over 635 km2
136 keer >30 mm in 60 min. over 655 km2
215 keer >20 mm in 30 min. over 1304 km2
230 keer >15 mm in 15 min. over 1334 km2
Extreme neerslag op Nederland
De volgende 3 kaarten tonen de maximale neerslag per radarvak in de maand juni 2020: > 15 mm in 60 min, > 30 mm in 6 uur en >30 mm in 24 uur.
Extreme neerslag in kortere duren zijn vaak een indicatie voor wateroverlast in het stedelijk gebied. Op de kaart met de pieken met extreme neerslaghoeveelheden in een duur 60 minuten vallen de gemeenten ten zuiden en oosten van Eindhoven op en in het noorden de kern Beilen. Opvallend is dat deze kort durende pieken heel plaatselijk worden geregistreerd. De gebieden op de kaart van 60 min zijn groter ingekleurd waarschijnlijk omdat de drempelwaarde voor het extreem daar lager ligt.
Op de kaart met de neerslagpieken in 6 uur zijn de gebieden met 60 minuten pieken uitgebreid over grotere gebieden zoals midden en zuidoost Brabant, zuid Zuid Holland, oostelijk Achterhoek en Twente. Op deze kaart komen ook de gebieden waar wateroverlast is gemeld naar voren zoals rond Vlissingen, Chaam, Tilburg, Dordrecht.
Op de kaart met de neerslagpieken in 24 uur zijn de gebieden met extremen nauwelijks groter geworden, muv de omgeving van Gouda. Dit komt overeen met het beeld dat het in juni 2020 geen dagen achtereen heeft geregend. In Vlissingen zien we wel een duidelijk verschil tussen de kaart met 6h en 24h extremen.
Extreme neerslag bebouwd oppervlak per gemeente
Met behulp van RadarTools zijn de meest extreme gebeurtenissen per gemeente gefilterd uit de radarbeelden van het KNMI. Het gaat hier om de neerslaginformatie die in de vroege heranalyse is afgestemd op beschikbare registraties van grondregenmeters en radarstations in Duitsland en België. Let op de tijd is aangegeven in standaard UTC, in de zomer is het in Nederland 2 uur later.
Een gemeente staat hoger in deze lijst naarmate een groter deel van het bebouwd oppervlak is getroffen door kortdurende extreme neerslag. Bij de meeste gemeenten gaat het om buien van 16/17 en 26 juni. Gemeente Hengelo is zwaar getroffen op 14 juni.
Een beperking van deze lijst is dat wordt gekeken naar het totale bebouwd oppervlak van een gemeente. In de gemeente Midden-Drenthe is de kern Beilen ook zwaar getroffen. Deze gemeente bestaat uit veel kleinere kernen en daarom telt maar een deel van het bebouwde oppervlak mee. Dat betekent een lagere plaats in de tabel. We kijken nu naar een methodiek om deze filtering ook toe te passen op woonkernen, om de locaties met een zware impact nauwkeuriger te kunnen bepalen.
De volgende kaarten geeft aan welke gemeenten getroffen zijn door korte, middel en lang durende extremen. Hierbij gelden de volgende uitgangspunten voor de tijdvakken van de extreme neerslag:
— voor de korte duur: 15, 30 en 60 minuten;
— voor de middellange duur: 60, 180 minuten en 6 uur;
— voor de lange duur: 6, 12 en 24 uur.
De thematische kleuring van de gemeentevlakken geeft aan in welke mate welk deel van het bebouwde oppervlak in een gemeente is getroffen door extreme neerslag.
Extreme neerslagperioden in juni 2020
In de maand juni ging het om de volgende perioden met extreme neerslag:
— 12-14 juni
— 15-17 juni
— 18-19 juni
— 26-27 juni
Een maand met 4 perioden met extremen komt waarschijnlijk ook niet zo vaak voor. We hebben deze perioden op kaarten gezet voor een neerslaghoeveelheden > 20 mm in 180 minuten en > 30 mm in 24 uur.
Periode 12-14 juni
In deze periode werd vooral Oost Nederland getroffen door extreme neerslag en een deel van Zuid Limburg, het heuvelland.
De kaarten laten zien dat vooral Beilen werd getroffen door kortdurende hevigere neerslag. In de Achterhoek in Twente viel de neerslag vaak in een wat langere duur. Het verschil tussen de hoeveelheden in 180 minuten en 24 uur is duidelijk.
15-17 juni
In deze periode werd vooral het zuiden van Nederland getroffen: rond Eindhoven, Breda, Tilburg, Dordrecht, Vlissingen en Zeeuws Vlaanderen.
18-19 juni
In deze periode is op een beperkt aantal locaties extreme neerslag gevallen. Opvallend is dat op de locaties Gouda en Veendam er sprake was van wateroverlast terwijl dat op de kaart met >20 mm in 180 minuten wel mee lijkt te vallen.
26-27 juni
In deze periode zijn Brabant, Drenthe en Groningen opnieuw getroffen. Het ging vooral mis in Valkenswaard, Waalre en Uden.
Extreme neerslag maximum per tijdvak op bebouwd gebied per gemeente
Voor de tijdvakken van 60 minuten en 24 uur is de maximum neerslaghoeveelheid op een km2 bebouwd gebied weergeven op de volgende kaarten:
Impact extreme neerslag per gemeente
Top25 gemeenten
Conclusies en vervolg onderzoek
Deze rapportage geeft een beeld van de extreme neerslag in juni 2020, toegespitst op het bebouwde oppervlak van de gemeenten in Nederland.
Laatste wijziging 22 september 2020